Το Ασυνείδητο και η σιωπηλή του εξουσία στη ζωή μας
Είμαι η Ανθή Σουβατζόγλου και σήμερα θα σας μιλήσω για το ασυνείδητο και πως αυτό επηρεάζει τη ζωή μας.
Η καθημερινότητά μας μοιάζει, συχνά, να είναι αποτέλεσμα συνειδητών επιλογών, αποφάσεων και λογικών σκέψεων. Όμως κάτω από την επιφάνεια της λογικής λειτουργεί ένας ολόκληρος ψυχικός κόσμος που παραμένει αθέατος: το ασυνείδητο. Αυτό το βαθύτερο, μη προσβάσιμο κομμάτι του ψυχισμού, επιδρά με σιωπηλό αλλά ισχυρό τρόπο στη συμπεριφορά μας, στις επιλογές μας, στις σχέσεις μας — ακόμα και στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας.
Το ασυνείδητο δεν είναι μια “αποθήκη” απλώς ξεχασμένων σκέψεων. Είναι ένας ενεργός ψυχικός χώρος γεμάτος απωθημένες επιθυμίες, μνήμες, φόβους και πρώιμες εμπειρίες που δεν επεξεργαστήκαμε ποτέ συνειδητά. Οι πρώτες εντυπώσεις της ζωής μας, ιδιαίτερα μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, εγγράφονται βαθιά σε αυτόν τον χώρο και διαμορφώνουν το φίλτρο με το οποίο αντιλαμβανόμαστε τους άλλους και τον εαυτό μας.
Σκέψου, για παράδειγμα, πόσες φορές έχουμε γνωρίσει κάποιον και μέσα στα πρώτα λεπτά νιώθουμε είτε μια έντονη οικειότητα, σαν να τον γνωρίζουμε χρόνια, είτε μια ανεξήγητη απόρριψη ή δυσφορία. Αυτά τα συναισθήματα συχνά δεν έχουν καμία σχέση με τον ίδιο τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας, αλλά με τις εσωτερικές εικόνες και μνήμες που έχει το ασυνείδητο καταγράψει. Αν, για παράδειγμα, κάποιος άγνωστος μας θυμίσει — έστω και αμυδρά, μέσω της φωνής, της στάσης του σώματος ή της έκφρασης — τη μητέρα μας, και είχαμε μια θετική, στοργική σχέση μαζί της, τότε είναι πολύ πιθανό να τον συμπαθήσουμε αμέσως, χωρίς να μπορούμε να εξηγήσουμε το γιατί. Αν όμως η μητέρα μας υπήρξε ελεγκτική, απόμακρη ή απρόβλεπτη, το ίδιο πρόσωπο μπορεί να προκαλέσει μέσα μας ένα κύμα άγχους ή απόρριψης.
Αυτός ο μηχανισμός λέγεται ασυνείδητος συνειρμός και επηρεάζει σχεδόν όλες μας τις σχέσεις. Το πρόβλημα δεν είναι ότι κάνουμε αυτούς τους συνειρμούς — είναι αναπόφευκτοι. Το πρόβλημα είναι όταν τους συγχέουμε με την αντικειμενική πραγματικότητα. Έτσι, μπορεί να απορρίψουμε ανθρώπους που στην ουσία δεν μας έχουν κάνει τίποτα ή να εμπιστευτούμε άκριτα άτομα που απλώς αγγίζουν κάποιο “ζεστό κουμπί” του παρελθόντος μας.
Η λύση δεν είναι η καταπίεση αυτών των ενστίκτων ούτε η τυφλή εμπιστοσύνη στη λογική. Η λύση έρχεται μέσα από τη βαθιά κατανόηση του εαυτού μέσω της ψυχανάλυσης. Η ψυχαναλυτική διεργασία μας δίνει τον χώρο και τον χρόνο να ακούσουμε αυτά τα “σιωπηλά” μηνύματα του ασυνείδητου, να τα φέρουμε στην επιφάνεια και να τα κατανοήσουμε. Μόνο τότε μπορούμε να διακρίνουμε αν αυτό που νιώθουμε για κάποιον είναι μια γνήσια εντύπωση ή η προβολή μιας παλιάς εμπειρίας.
Ακόμη περισσότερο, η ψυχανάλυση μάς δίνει τη δυνατότητα να αναθεωρήσουμε το παρελθόν μας. Όταν φωτίζουμε τις παλιές μας πληγές και αναγνωρίζουμε τις προβολές που κάνουμε, μπορούμε να δώσουμε μια δεύτερη ευκαιρία — όχι μόνο στους ανθρώπους που μας πλήγωσαν όταν ήμασταν παιδιά, αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό. Δεν είμαστε πλέον το αβοήθητο παιδί∙ έχουμε πλέον φωνή, επίγνωση και την ικανότητα να επαναδιαπραγματευτούμε το πώς στεκόμαστε μέσα στις σχέσεις μας.
Το ασυνείδητο δεν είναι ο “εχθρός” μας. Είναι απλώς ένα μέρος του εαυτού μας που έχει μείνει στο σκοτάδι. Και όπως κάθε σκοτεινό δωμάτιο, όταν το φωτίσουμε, βλέπουμε καθαρά τι υπάρχει μέσα. Και τότε μπορούμε να επιλέξουμε — με μεγαλύτερη ελευθερία, λιγότερο βάρος και περισσότερη αλήθεια.
